Het gebrek aan meedogenloosheid in voetballend Nederland is maar deels te verhalen op de financiële gap
Opvallende observatie
Als je jong bent en je begint met het leven van voetbal – het spelen, kijken en analyseren – is vrijwel alles indrukwekkend. Je laat het geheel op je af komen, vormt niet te veel een mening over zaken en het is in feite uitsluitend genieten. In principe vergelijkbaar met wanneer een fanatieke voetbalfanaat voor het eerst een groot evenement van een andere sport aanschouwt. Het is blanco absorberen.
Echter ga je na een zekere tijd een eigen mening vormen. Je wordt kritischer, je gaat wellicht zelfs wat cynisch worden en je begint op een gegeven moment patronen te herkennen. Over het herkennen van die patronen zal het vandaag hoofdzakelijk gaan, want de laatste jaren heb ik een opvallende observatie gedaan: Voetballend Nederland, zowel de nationale competitie(s) als Oranje zelf, is te betrappen op een gebrek aan meedogenloosheid. Een tekort aan een over-mijn-lijk-mentaliteit. Uiteraard heeft het gevormde financiële gat tussen Nederland en meerdere landen in Europa een significant aandeel. Want er is ontegenzeggelijk een sterk verband tussen dit gevormde gat en de afname van succes en invloed van Nederlandse teams. Maar op het mentale vlak is er ruimte voor verbetering.
De winnaar
Een fanatieke supporter zijn van een team dat pieken, maar ook zeker dalen kent heeft op zijn minst één groot voordeel. Omdat je weet wat het recept is voor pijn en verlies, ga je ook leren wat de voorwaarden zijn om te winnen. Kijk bijvoorbeeld naar de teams die – zonder het hebben van (veel) meer kwaliteit – toch grote successen boeken: Griekenland in 2004, Leicester City in 2016, de recente landstitels van Atlético Madrid, Portugal in 2016 en Chili in 2015. Tot op zekere hoogte kunnen deze teams en hun successen ietwat bittere gevoelens opwekken door het type voetbal wat ze speelden, maar daarnaast ontstaat er ook ruimte voor bewondering, waardering en respect. Deze teams hebben laten zien wat er nodig is om te winnen. En ondanks dat we in voetbalminnend Nederland toch verkapte puristen zijn, is het pakken van prijzen het ultieme doel.
Onze ‘voetbal-infastructuur’ – pros & cons
Het is in dit geval nodig om een blik te werpen op de binnenlandse visie en voetbal-infrastructuur. Als klein kind begin je met voetballen en wordt basistechniek, 4-3-3, multi-positioneel zijn en plezier er met de paplepel ingegoten. Ook de voetbalscholen, waar er in Nederland meer dan genoeg van zijn, leggen de focus in beginsel op verschillende vormen van techniek. Maar weinig mensen zullen deze richting en focus, wat het eindresultaat is van jarenlange ontwikkeling gecreëerd door hele slimme mensen, afkeuren. Sterker nog, Nederland onderscheidt zich hierin ten opzichte van ontzettend veel andere landen. Inclusief de grote voetballanden. Dit is dus iets wat vooral moet blijven voortbestaan en gekoesterd moet worden. Een mooie bevestiging: de Nederlandse trainersopleiding wordt in Europa gezien als een van de allerbeste.
Maar deze focus en gekozen visie kan er ook voor zorgen dat er aan iets voorbijgegaan wordt. En zo is het bovenstaande mogelijkerwijs zelfs verklarend te noemen.
Praktijkvoorbeelden
Een aantal voorbeelden uit de praktijk laat zien dat bepaalde situaties niet per se een voorbeeld van onderpresteren zijn, maar de situatie wellicht te makkelijk geaccepteerd wordt en we meer moeten bewerkstelligen om vaker stunts en successen te zien.
– De uitschakeling van Ajax tegen Tottenham Hotspur in 2019
Laat er geen ruimte voor misverstanden zijn; Ajax heeft dat seizoen geweldig gepresteerd. Het halen van de halve finale in de Champions League is als Eredivisie-team in deze ‘era’ niets minder dan fenomenaal. Echter, wanneer je kijkt naar het verloop van het toernooi dan is de uitschakeling louter te verklaren door het mentale aspect. Wanneer je de betreffende tegenstander drie helften volledig domineert, en wanneer je in een eerdere fase Juventus en Real Madrid degradeert tot figuranten, mag de afloop nooit meer dermate rampzalig zijn.
– Het slotwoord van Andries Jonker na de uitschakeling van de Oranje Leeuwinnen op het WK
Toevallig was ik getuige van het interview met Andries Jonker na de uitschakeling tegen Spanje. Bijna ontstond het gevoel dat er geluisterd werd naar de bondscoach van Nieuw-Zeeland, en niet naar het team dat op het vorige WK de finale haalde.
– Ajax vs Getafe in 2020 & Nederland vs Portugal in 2006
Twee zeer memorabele, stugge en sterke tegenstanders. Portugal heeft traditioneel veel kwaliteit en Getafe was destijds aan een uitstekend seizoen bezig in Spanje. Maar deze wedstrijden waren vooral twee mentale veldslagen. En we trokken in beide gevallen aan het kortste eind.
– Het Nederlands Elftal speelt maar liefst drie WK finales, en wint er geen
Wellicht niet helemaal eerlijk om als argument te gebruiken, omdat de enige WK-finale die ik Nederland heb zien spelen tegen een van de beste landenteams ooit was. Maar feiten liegen er niet om: In een finale wordt mentaal heel wat anders gevraagd dan eerder in een toernooi, en Nederland is ook voor dit examen tot dusver niet geslaagd.
Oorzaken en het streven
Het is bijzonder interessant om na te denken over oorzaken, maar tegelijkertijd ook erg ingewikkeld om onbetwiste conclusies te trekken. Het welzijn van een land, en daarmee indirect ook van de voetballers, speelt ongetwijfeld een rol. Iedere profvoetballer heeft een enorme vloedgolf aan concurrentie verslagen door überhaupt al prof te worden. Echter zijn er ontzettend veel voorbeelden van voetballers die als kind veel hebben moeten lijden en niets anders hadden dan voetbal. Dit versterkt de do or die mentaliteit.
Ook hebben Nederlanders een nuchtere mentaliteit. Dat is niet alleen een interne grap of een voor de hand liggende uitspraak. We kunnen nou eenmaal goed relativeren en nuanceren. Wanneer Nederland wordt uitgeschakeld op een EK of WK, schakelt het merendeel van de bevolking snel over naar de dagelijkse orde. Vergelijk dat eens met de reactie van de gemiddelde Zuid-Amerikaanse voetbalfan. De mentaliteit van de voetbalfan, ook is het maar in bepaalde mate en indirect, heeft een effect op de spelers.
Tot slot ligt het ook aan de algemene en intrinsieke mindset omtrent voetbal, wat eerder ook al is benoemd. Totaalvoetbal siert ons, het maakt ons uniek en wat is nou een groter compliment dan Pep Guardiola die de ingezette revolutie van Johan Cruyff als leidraad voor zijn carrière houdt?
Maar willen we consequent succes zien, moeten we deze uitstekende basis complementeren met een veeleisende mindset. Voor deze mindset hoef je echt niet helemaal naar Zuid-Amerika te kijken. Denk hierbij al aan andere Europese voetbal-giganten als Portugal en Italië. Deze landen hebben het tactische vernuft én de benodigde vastberadenheid.
Het aanwezige fundament van ons land is waardevol. Aan de bal zijn we altijd van grote klasse geweest. Zelfs nu van Persie, Huntelaar, Sneijder en Robben niet meer voetballen. Zelfs als PSV Memphis Depay kwijtraakt, of als Ajax Luis Suarez genoodzaakt moet verkopen. Maar daartegenover missen we de pure blijdschap wanneer we de tegenstander forceren tot een doeltrap in plaats van een corner. We ontberen de pure obsessie zonder bal. Van spelers als Bernardo Silva, Luis Suarez, Rodrigo de Paul en Thiago Silva missen we er nog te veel. Spelers die bij wijze van spreken een week niet eten na een impactvolle nederlaag.
Nogmaals; de bestaande grondslag is veelbelovend en werpt al voldoende vruchten af. Qua visie en opleiding weet Nederland zich gemakkelijk te onderscheiden. Maar willen we, ondanks de financiële verschillen die tegenwoordig de overhand hebben, toch met meer regelmaat stunts en successen zien, moeten we op het mentale aspect meer eisen.
De concurrenten realiseren dit ook.
